Η κοιλάδα της Αόστα

Όταν προετοιμαζόμαστε για μία ορειβατική αποστολή είναι απαραίτητη η καλή φυσική κατάσταση, οι τεχνικές γνώσεις και η εμπειρία. Η ορειβασία όμως δεν είναι μόνον αυτά. Μία από τις γοητευτικότερες πλευρές της, είναι το ότι καλείσαι να προσεγγίσεις έναν άγνωστο ορεινό όγκο – και την ευρύτερη περιοχή του – με τη γεωγραφία, τα φυσικά φαινόμενα, την ιστορία και τη λαογραφία του. Μελετάς τους χάρτες και τις διαδρομές, περπατάς σε μονοπάτια που συνέδεαν χωριά, παμπάλαιες στάνες και οικισμούς, μένεις σε καταφύγια που έχουν την ιδιαίτερη ιστορία τους. Μπαίνεις στην περιπέτεια να μετουσιώσεις τη γεωγραφία σε εμπειρία.
Το καλοκαίρι του 2015 μία μικρή ομάδα του ΕΟΣ Καβάλας πραγματοποίησε ανάβαση στις Ιταλικές Άλπεις, στις κορυφές Castor (4228m) και Lyskam (4481m) . Όταν αρκετούς μήνες πριν τέθηκε ο στόχος κι άρχισε η συλλογή πληροφοριών, άγνωστα ονόματα πόλεων και χωριών, καταφυγίων, παγετώνων και περασμάτων, βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και των συζητήσεών μας. Όλη αυτή η περιπέτεια μας βοήθησε όχι μόνο να εξερευνήσουμε τα όρια των δυνατοτήτων και της συνοχής μας σαν ορειβατική ομάδα, αλλά και να γνωρίσουμε τον χαρακτήρα και την ιστορία μιας περιοχής με μεγάλο ορειβατικό και γεωγραφικό ενδιαφέρον.
Πρόκειται για την περιφέρεια της Aosta, με πρωτεύουσα την πόλη της Aosta. Το όνομά της προέρχεται από το ρωμαϊκό όνομα της πόλης, «Aogousta Praetoria Salasorum” προς τιμή του Αυτοκράτορα Αυγούστου, ο οποίος κατέκτησε πρώτος την περιοχή για λογαριασμό των Ρωμαίων. Οι Ρωμαίοι κυριάρχησαν εδώ για 5 αιώνες, εξ ου και τα αμέτρητα ρωμαϊκά μνημεία της περιοχής.

Ρωμαϊκή γέφυρα στον ποταμό Lys στο Pont Saint-Martin της Aosta.

Η περιφέρεια της Αόστα έχει επιφάνεια 3.263 τετραγωνικά χιλιόμετρα και συνολικό πληθυσμό 120.000 κατοίκων. Είναι η μικρότερη και η πιο αραιοκατοικημένη περιφέρεια της Ιταλίας. Στην ουσία είναι η ευρύτερη περιοχή μιας κοιλάδας των Άλπεων. Καθαρά ορεινή περιοχή που περιστοιχίζεται από τους γίγαντες των Άλπεων, Cervino, Monte Rosa, Gran Paradiso και Mont Blanc.
Ιστορικά η Αόστα ήταν πάντα η περιοχή που συνέδεε την Ιταλία με τη Γαλλία και την Ελβετία. Τα βουνά της περιοχής είναι το φυσικό εμπόδιο-σύνορο ανάμεσα στην Ιταλία και τους βόρειους γείτονές της και η προσπέλασή τους υπήρξε ένα ιστορικό βήμα για την επικοινωνία ανάμεσα στον ευρωπαϊκό Βορρά και Νότο. Η ασφαλής αξιοποίηση των ορεινών περασμάτων ήταν το ζητούμενο και για το σκοπό αυτό αναπτύχθηκε μια μακραίωνη τεχνογνωσία, η οποία χρησιμοποιήθηκε με μεθοδικότητα κι επιτυχία.
Οι Ρωμαίοι ήταν αυτοί που πρωτοστάτησαν στην κατασκευή δρόμων πάνω στα κομβικής σημασίας αλπικά περάσματα, κυρίως για να διευκολύνουν το ιμπεριαλιστικό τους έργο, διευκολύνοντας όμως έτσι και το εμπόριο και τις μετακινήσεις.
Την κοιλάδα της Αόστα διασχίζει ο ποταμός Dora Baltea. Σ’ αυτόν καταλήγουν τα νερά τους διάφοροι παραπόταμοι που κατεβαίνουν από τις απότομες αλπικές πλαγιές και σχηματίζονται από το λιώσιμο των χιονιών και των πάγων. Ένας από αυτούς τους ποταμούς είναι και ο Lys που διασχίζει την κοιλάδα Gressoney και χύνεται στον Dora Baltea.

Η Gressoney είναι μία μικρή και πολύ στενή κοιλάδα, αφού δεξιά κι αριστερά της ορθώνονται απότομες οι πλαγιές των Άλπεων. Τη διασχίζει ο ποταμός Lys κι όπου υπάρχει κάποιο μικρό επίπεδο κομμάτι γης ξεφυτρώνουν μικρά χωριά και κάποιες βασικές καλλιέργειες. Στα γραφικά αυτά χωριά, με τα πέτρινα αγροτόσπιτα και τις ξύλινες σιταποθήκες, ξεχωρίζουν οι καθεδρικοί ναοί (χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα) που δίνουν μια γοτθική ατμόσφαιρα, και τα πανέμορφα, καλοδιατηρημένα πέτρινα γεφύρια που είχαμε τη χαρά να φωτογραφήσουμε.

Η κοιλάδα Gressoney στην Aosta.

Η ευρύτερη περιοχή θεωρείται η γενέτειρα των οδηγών βουνού, οι οποίοι από τον 19ο αιώνα άρχισαν τις απόπειρες για αναβάσεις στις ψηλές κορυφές, σχεδίασαν και χρησιμοποίησαν τα πρώτα αυτοσχέδια ορειβατικά υλικά, χάραξαν διαδρομές και περάσματα, θέτοντας έτσι τις βάσεις του σύγχρονου αλπινισμού.
Από το τελευταίο χωριό της κοιλάδας, το Stafal, (υψ 1824μ), βλέπει κανείς να ξεκινούν απότομα οι παγετώνες και οι ψηλές χιονισμένες κορυφές. Η περιοχή έχει μεγάλα και διάσημα χιονοδρομικά κέντρα κι αποτελεί πολύ δημοφιλή προορισμό για τους λάτρεις των χειμερινών σπορ. Οι χιονοδρομικές πίστες είναι πολύ καλά οργανωμένες, σε μεγάλα υψόμετρα και για όλα τα γούστα. Εδώ διεξάγεται και ο διάσημος αγώνας ορειβατικού σκι Trofeo Mezzallama (παγετώνας).

O αγώνας ορειβατικού σκι Trofeo Mezzallama 

Guintino Sella

To καταφύγιο που μας φιλοξένησε για τρία βράδια ονομάζεται Guintino Sella και βρίσκεται στα 3.585μ. Το καταφύγιο ονομάστηκε προς τιμή του Guintino Sella, (1827-1884), γνωστού αλπινιστή, ιδρυτή της C.A.I., της ορειβατικής ομοσπονδίας της Ιταλίας, αλλά και σημαντικού πολιτικού άνδρα. Έκανε σπουδές στην μηχανική, μαθηματικά και γεωλογία. Δίδαξε στο πανεπιστήμιο του Τορίνο και σε σχολές εφαρμοσμένης μηχανικής. Από το 1860 υπήρξε βουλευτής και από το 1869 μέχρι το 1873 υπουργός οικονομικών.
Η γενέτειρά του ήταν το χωριό Biella στους πρόποδες των Άλπεων. Η οικογένεια Sella πλούτισε από τη βιοτεχνία επεξεργασίας μαλλιού και μάλλινων υφασμάτων, που ήταν και η παραδοσιακή ασχολία των κατοίκων της Biella.
Σε μία πολύ ενδιαφέρουσα και πρωτοπόρα ταινία με ορειβατικό θέμα, την ταινία «The Challenge», του 1939 (British Drama), που αναφέρεται στην πρώτη κατάκτηση του Matterhorn, υπάρχει αναφορά στον Guintino Sella. Σε μια σκηνή της ταινίας βλέπουμε τον Sella να ανακοινώνει την ίδρυση της C.A.I. και την οργάνωση εθνικής αποστολής για την κατάκτηση του Matterhorn ή Cervino, όπως λέγεται στα ιταλικά. https://www.youtube.com/watch?v=tE0wqGm6EVs&t=19m21s

Η οικογένεια Sella έβγαλε κι άλλους μεγάλους αλπινιστές, όπως ο διάσημος, πρωτοπόρος φωτογράφος των βουνών Vittorio Sella, ανιψιός του Guintino. Οι φωτογραφίες του θεωρούνται από τις ωραιότερες όλων των εποχών. Ξεχωρίζουν για την τεχνική τους τελειότητα [καθώς δεν δίσταζε να κουβαλάει τον υψηλής ποιότητας, αλλά ταυτόχρονα και ογκώδη και βαρύ εξοπλισμό του, στα πιο απρόσιτα σημεία], αλλά και για την ιστορική και αισθητική τους αξία.
Αντίθετα με τις φωτογραφίες φύσης που θεωρούνταν καλλιτεχνικές στην εποχή του [νοσταλγικές, soft-focused, συναισθηματικές και ρομαντικές], φωτογράφισε τα βουνά βλέποντάς τα σαν γεωλογικά φαινόμενα και τονίζοντας την άγρια, απρόσιτη και υποβλητική πλευρά τους.

 Φωτογραφίες των Άλπεων από τον Vittorio Sella.

Το καταφύγιο Guintino Sella

Στην Ιταλική πλευρά της Monte Rosa massif το καταφύγιο Guintino Sella at Felix σηματοδοτεί το τέλος της διαδρομής δυο όμορφων μονοπατιών. Το ένα, που ακολουθήσαμε, διασχίζει την κοιλάδα Gressoney και το άλλο τη διπλανή προς τα δυτικά κοιλάδα Ayas. Επίσης το καταφύγιο Guintino Sella αποτελεί την αφετηρία για τις αναβάσεις στις κορυφές Castor (4.228μ) και Δυτική Lyskamm (4.479)
Η ιστορία του καταφυγίου ξεκινά το 1885, ως μια πρώτη καλύβα, φτιαγμένη εξ ολοκλήρου από ξύλο και έχει χωρητικότητα 15 ατόμων. Το 1904 καταστρέφεται από την κακοκαιρία και την έλλειψη συντήρησης, αλλά ο ορειβατικός σύλλογος της Biella αποφασίζει να το ξανακτίσει. Η κατασκευή μεταφέρεται λίγο πιο πάνω από την πρώτη καλύβα και ανοίγει τον Ιούνιο του 1907.
Το 1910 η παλιά καλύβα διαλύεται και ξανακτίζεται δίπλα στο νέο καταφύγιο ως συμπληρωματικός χώρος. Τον ίδιο χρόνο υπεύθυνος του καταφυγίου αναλαμβάνει ο Giovanni Roveyaz, που με τους γιούς του το λειτουργούν για 60 ολόκληρα χρόνια. Το 1936 μια τεράστια κατολίσθηση περνά πολύ κοντά από το καταφύγιο και καταλήγει στην κοιλάδα της Ayas, 3 χιλιόμετρα πιο κάτω. Ήταν φανερό πως η θέση του καταφυγίου ήταν πολύ επισφαλής, δεν επιχειρήθηκε όμως καμία ενέργεια, μιας και μεσολάβησε ο Β παγκόσμιος πόλεμος. Το 1945, όταν τελείωσε ο πόλεμος, ο τοπικός ορειβατικός σύλλογος αποφάσισε να μεταφέρει την κατασκευή σ’ ένα ασφαλές πλατό, πάνω σε μασίφ βράχο. Έτσι μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση.

Το καταφύγιο σήμερα στεγάζεται σε ένα μεγάλο κτίριο με δυνατότητα φιλοξενίας μέχρι και 120 άτομα, με εστιατόριο στο ισόγειο και δύο ορόφους με κρεβάτια. Πίσω από το καινούργιο κτίριο, έχει μεταφερθεί και ξανακτιστεί το παλιό ξύλινο καταφύγιο, που αποτελεί βοηθητικό χώρο, και το οποίο τον χειμώνα παραμένει ανοιχτό σε περίπτωση αναγκαίας διανυκτέρευσης.