Η αναγκαιότητα και η σύγχρονη λειτουργία της ορεινής διάσωσης

Του Κώστα Μπακρατσά

Τα τελευταία χρόνια, στη χώρα μας, η αλματώδης ανάπτυξη του ορεινού τουρισμού και της πληθώρας των δραστηριοτήτων που εκδηλώνονται στο βουνό, συνοδεύτηκαν από την επακόλουθη αύξηση των ατυχημάτων. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες πεζοπόροι, ορειβάτες, απλοί εκδρομείς και περιηγητές υπόκεινται σε ατυχήματα. Παρ’ όλα αυτά ο τομέας της ορεινής διάσωσης υπό μορφή οργανωμένης λειτουργίας βρίσκεται ακόμα σε εμβρυϊκό στάδιο.


Στην Ελλάδα, από την δεκαετία του ’70, όπου και αρχίζουν να παρουσιάζονται τα πρώτα σοβαρά ατυχήματα, ο στρατός, και ιδιαίτερα οι καταδρομείς, με υποτυπώδη ορειβατικό εξοπλισμό, αλλά παραδόξως με πλήρη εξάρτυση μάχης, αναλάμβαναν το δύσκολο έργο της διάσωσης. Φωτογραφίες με ένοπλους φαντάρους σε ανάλογες επιχειρήσεις μαρτυρούν μέχρι σήμερα την εικόνα της τότε κατάστασης.

rescΟι ορειβατικοί σύλλογοι από τη μεριά τους συμπεριλαμβάνουν στα προγράμματα εκπαίδευσης των στελεχών και των εκπαιδευτών, (αλλά και των απλών μελών τους) μαθήματα για περιπτώσεις ατυχημάτων. Είναι ίσως και οι μόνοι που έχουν τις απαραίτητες γνώσεις, την εμπειρία στο πεδίο και φυσικά τον κατάλληλο εξοπλισμό. Επιπλέον είναι οι ίδιοι που τα μέλη τους αντιμετωπίζουν τις περισσότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε ατύχημα. Με λίγα λόγια οι ορειβατικοί σύλλογοι έχουν αποδυθεί σε μια προσπάθεια αυτοπροστασίας.
Στο εξωτερικό, όπου οι υπαίθριες δραστηριότητες είναι διαδεδομένες εδώ και πολλές δεκαετίες, ο μηχανισμός αντιμετώπισης του ζητήματος των ορεινών ατυχημάτων, ποικίλει ανάλογα με τη χώρα. Στην Γαλλία π.χ. στο ορεινό συγκρότημα των Άλπεων, τα ελικόπτερα της διάσωσης πετούν διαρκώς, ακόμα και προληπτικά, και ανταποκρίνονται τάχιστα σε οποιοδήποτε σημείο αναφερθεί ατύχημα. Στην Αμερική και στη Μ. Βρετανία υπάρχουν κατά τόπους εθελοντικές ομάδες ορεινής διάσωσης ενταγμένες σε μία κεντρική διοίκηση που σε περίπτωση ατυχήματος ενεργοποιούνται από την τοπική αστυνομία.

Στις μέρες μας, από την πλευρά της πολιτείας, ο φορέας που είναι γενικά επιφορτισμένος με την διάσωση είναι το ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ. Η ενεργή εμπλοκή όμως του Π.Σ. με τα ορειβατικά ατυχήματα, αρχίζει το 1999 και καθιερώνεται με την δημιουργία της Ε.Μ.Α.Κ., η οποία σταδιακά αποκτά εξοπλισμό και εκπαίδευση ανάλογη με τις απαιτήσεις, αφού διαπιστώθηκε η ανεπάρκειά της σε μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις. (Όλυμπος, κόψη Μπαρμπαλά, Μάρτης 1999). Το θέμα της ορεινής διάσωσης αποτελεί εξειδικευμένο τομέα δράσης και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με την ανάλογη σοβαρότητα. Απαιτεί γνώσεις ορειβασίας, αναρρίχησης, πρώτων βοηθειών, μετεωρολογίας, τηλεπικοινωνιών, συνεργασίας με πτητικά μέσα κ.α. Όταν κινδυνεύουν ανθρώπινες ζωές και μάλιστα σε απομακρυσμένα ή δύσβατα σημεία, το κάθε λεπτό είναι πολύτιμο και η αναμονή επέμβασης του ενός και μοναδικού «επίσημου φορέα» είναι μάλλον επικίνδυνη πολυτέλεια.

Στις παραπάνω περιπτώσεις θα πρέπει να ενεργοποιούνται, όπου υπάρχουν, και τοπικές ομάδες ενταγμένες σε έναν κεντρικό μηχανισμό (π.χ Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας). Η πρωτοβουλία της πολιτείας να δημιουργήσει στην Γ.Γ.Π.Π. μητρώο καταγραφής εθελοντικών οργανώσεων με συγκεκριμένους τομείς δράσης ακόμα περισσότερο να συνδράμει στον εξοπλισμό τους βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση. Θα πρέπει όμως, σε επιχειρησιακό επίπεδο, να επιδιωχθεί κοινή δράση όλων των εμπλεκομένων φορέων ώστε να υπάρξει καλύτερο αποτέλεσμα.
Οι ομάδες που δραστηριοποιούνται με την ορεινή διάσωση, ανεξάρτητα από κρατικές πρωτοβουλίες, θα πρέπει να επιδιώκουν κοινή εκπαίδευση, ασκήσεις, και προγράμματα επιμόρφωσης, έτσι ώστε να «μιλάνε την ίδια γλώσσα», αλλά και να γνωρίζονται μεταξύ τους με στόχο την αποτελεσματικότερη και ασφαλή για τους ίδιους διεξαγωγή μιας επιχείρησης. Παρατηρείται ήδη προσανατολισμός προς την κατεύθυνση αυτή (βλ. συνέδρια ορεινής Διάσωσης της Ε.Ο.Δ.). Θα πρέπει πάντως να δημιουργηθεί και στην Ελλάδα ένας φορέας ανάλογος των άλλων χωρών (MRA στις ΗΠΑ, MRC στην Μ. Βρετανία κ.α.), ο οποίος θα συνενώνει όλες τις τοπικές ομάδες, έτσι ώστε να υπάρχει κοινός κώδικας επικοινωνίας, πρόγραμμα εκπαίδευσης, και καταγεγραμμένες διαδικασίες δράσης, όπως αυτά καθορίζονται από την παγκόσμια επιτροπή ορεινής διάσωσης (ICAR).

Ο τομέας της ορεινής διάσωσης δεν πρέπει να είναι πεδίο αυτοπροβολής, ούτε χώρος για «μικρομάγαζα». Ας ακολουθήσουμε την παγκόσμια πρακτική, και κυρίως ας καταλάβουμε ότι μόνο με έμφαση στην εκπαίδευση και στην εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού και την παράλληλη βελτίωση του τεχνικού εξοπλισμού μπορούμε να γίνουμε χρήσιμοι και αποτελεσματικοί.

x2.jpg